JANUARI 2025 ni mwezi utakaoacha kumbukumbu kubwa ya kihistoria katika siasa za Tanzania. Matukio makubwa mawili yaliyovihusu vyama viwili vya siasa, Chama tawala- Chama Cha Mapinduzi (CCM) na Chama cha Demokrasia na Maendeleo (Chadema) ndiyo yatatengeneza upya mfumo na mahusiano ya siasa za Tanzania kwa muda mrefu ujao.

Tukianza na Chadema, Watanzania kwa mara ya kwanza walishuhudia mpambano wa kuwania nafasi ya uongozi wa juu wa chama hicho. Mpambano huo ulifungua ukurasa mpya wa mchakato wa uchaguzi wa ndani ya chama.

Kwa mara ya kwanza Chadema walifanya kitu ambacho pengine ni vigumu kufikirika kwa baadhi ya vyama vya siasa nchini. Kwamba uwanja wa kuwania nafasi mbili za juu za Chama hicho, Mwenyekiti na Makamu Mwenyekiti ulikuwa wazi, ukaruhusu mnyukano wa kiwango cha juu ambao kuna nyakati hisia za wafuasi wa wagombea zilipanda kiasi cha kutishia utulivu wa ndani ya chama hicho.

Kulikuwa na mnyukano ambao uliibua tuhuma nyingi nzito kama za matumizi ya pesa chafu, kusaidiwa na dola, pia kulikuwa na madai ya kuhujumiana.

Joto la uchaguzi huo wa ndani lilipanda sana kiasi cha kuwafanya baadhi ya wachambuzi wa masuala ya kisiasa kubashiri kwamba safari hii ‘Chadema wangegawana mbao.’

Kikubwa kilichoshangaza Watanzania na ulimwengu kwa ujumla ni uwezo wa Chadema kuhimili mikikimikiki yote hiyo na mwishowe kuvuka salama. Katika uendeshaji wa vyama vya siasa nchini Tanzania, vyama ambavyo havina kile alichopata kusema aliyekuwa Katibu Mkuu wa CCM, Dk. Bashiru Ally, ‘kutumia nafuu ya kushika dola kushinda uchaguzi’ ni vigumu sana kubaki salama wakiruhusu demokrasia ya uwazi katika kuchagua viongozi wake. Sababu kubwa ya kutokubaki salama inajulikana kwa miaka mingi sasa vyama vya siasa vya upinzani vimetumiwa na dola kufanikisha malengo ya dola.

Historia ya vyama vikuu viwili vya upinzani, Chama Wananchi (CUF) na NCCR-Mageuzi, kwa nyakati mbalimbali walipitishwa katika tanuru la ‘hujuma’ za kutengenezwa na waliokuwa nje ya vyama hivyo ili kuvivunja nguvu. Baada ya tanuru hilo, CUF na NCCR-Mageuzi hawakubaki salama. Uhai na ustawi wa vyama hivyo kama vinavyoonekana leo ni matokeo ya hilo tanuru walilopitishwa kwa kujua au kutokujua.

Katika mnyukano wa Chadema ambao hatimaye Tundu Lissu amemshinda Freeman Mbowe, kwa wengi kulikuwa na hisia kwamba isingewezekana kumalizika salama. Waliokuwa wanaamini kutokufikiwa kwa mwisho mwema waliona jinsi ambavyo yeyote ambaye angeshindwa miongoni mwa hao wawili, hangekubali matokeo.

Hata hivyo, ni Mbowe ambaye alikuwa anatetea nafasi hiyo kwa mara ya tano, alionyesha siyo tu ni kuwa na ukomavu wa kiwango cha juu cha uongozi na kutambua nyakati zilizokuwa mbele ya chama hicho, alifanya kile ambacho wapinzani wake waliamini kabisa hakuwa na ujasiri wa kukifanya. Alikubali matokeo na kumpongeza Lissu kwa ushindi na kumtakia kila la kheri katika majukumu hayo mapya.

Ni katika kutafakari huku, mtu anajiuliza uthubutu huu wa Chadema wa kuendesha uchaguzi kwa uwazi wa kiwango hicho, waliupata wapi? Na je, kwa nini hawakuhofu kukutwa na ya aina ya mambo ambayo yalipata kuikumba NCCR-Mageuzi na CUF kwa nyakati tofauti?

Pengine jambo kubwa la kujiuliza sasa ni hili, ni kwa kiwango gani uwanja wa kufanya siasa nchini umebadilika hasa katika zama hizi za nguvu ya mitandao ya kijamii katika kuwasiliana?  Je, katika zama za sasa inawezekana vipi taasisi ya kisiasa kama chama cha kisiasa kujifungia mahali kwa mfumo wa kuchukua wateule wachache na kuwatumia kuamua kwa ajili ya umma unaowaka moto wa mabadiliko?

Tafakari yoyote itakayofanyika kuhusu uchaguzi wa ndani wa Chadema haiwezi kukamilika bila kuwaza na kuangalia kwa kina nafasi ya mitandao ya kijamii katika kusukuma ajenda mbalimbali, iwe kwa kheri au shari.

Mwaka jana wakati wa maandamano makubwa yaliyotikisa utawala wa Rais William Ruto nchini Kenya yakipinga muswada wa fedha, mafanikio ya maandamano yale yalielezwa kuchangiwa zaidi na mawasiliana na vijana wa Gen Z kupitia mitandao ya kijamii.

Ni katika mazingira hayo, Chadema wameandika historia ambayo huenda itavichukuwa vyama vingine muda mrefu sana kufikia viwango vya kuendesha uchaguzi wa ndani kwa upeo huo. Aidha, itachukuwa muda mrefu zaidi kumpata mwanasiasa kaliba ya Mbowe wa kufanya alichokifanya, hasa katika siasa za Kiafrika, kukubali matokeo na hivyo kusaidia kwa kiwango kikubwa kuivusha Chadema ambayo ilionekana kuelekea ‘kugawana mbao.’

Tukio la mkutano mkuu wa CCM nao umeandika historia mpya. Hii ni kumpata mgombea urais kupitia chama hicho katika staili ambayo, kwanza haikutarajiwa, lakini kubwa zaidi tofauti kabisa na utamaduni wa chama hicho kikongwe nchini.

Katika safu hii wiki iliyopita nilisema kwamba CCM wamefanya mapinduzi baridi Dodoma. Mapinduzi ni hatua ya kufanya kitu au jambo tofauti na ilivyo kawaida. Ilizoeleka kwamba mchakato wa kutafuta mgombea urais kupitia CCM, hutangazwa mapema. Wanachama hutumia fursa ya tangazo hilo kujitokeza kuchukua fomu na kwenda kutafuta kuungwa mkono na wanachama wenzao. Ni mchakato ambao hushuhudiwa wanachama wakijitokeza kuwadhamini wagombea.

Hatua hii ya uchukuaji wa fomu ina sura mbili. Moja, ni uwanja unapokuwa wazi kwa maana ya rais aliyeko madarakani kuwa katika kipindi chake cha mwisho. Katika sura hii, kila mwanachama mwenye kuutaka urais kupitia chama hicho, huruhusiwa kujitokeza kuwania nafasi hiyo. Huchukuwa fomu ndani ya chama, kuitembeza kwa wanachama kutafuta kuungwa mkono, kisha kuirejesha kwa mchujo wa ndani ya chama. Sura ya pili, ni ile ya rais aliyeko madarakani kupitia chama hicho kuwa na nafasi ya kuwania tena nafasi hiyo kwa kipindi cha pili. Sura hii inakuwa na ‘vikwazo’.

CCM kiutaratibu hawaruhusu rais anayeomba kipindi cha pili kupingwa ndani ya chama. Kwa maana hiyo, huachiwa uwanja peke yake. Sura hii ndiyo inamkabili Rais Samia Suluhu Hassan. Kwamba anawania kipindi cha pili, hivyo haiyumkiniki kwamba atajitokeza yeyoye ndani ya CCM kumpinga. Kumekuwa na matamko mbalimbali kwamba CCM itatoa fomu moja tu ya mgombea urais mwaka huu. Nia ni hiyo, rais aliyekalia kiti apewe fursa ya kipindi cha pili bila kupingwa ndani ya chama chake.

Katika mazingira hayo na kwa historia na taratibu za CCM, hivi ni nani alionekana kuwa ni tisho kwa utaratibu wa Rais mwenye fursa ya kipindi cha pili kiasi cha kufikiwa kwa uamuzi wa kuharakisha kumpitisha Rais Samia katika mkutano ambao haukutarajiwa kuwa na ajenda hiyo?

Kwamba kulikuwa na tishio au la, sisi wa nje ya chama hicho ni vigumu kujua. Hata hivyo, kama nilivyosema katika safu hii wiki iliyopita, kwamba kumekuwa na tetesi kwamba wapo watu ndani ya chama hicho waliokuwa wamejipanga kwa mbinu na fedha nyingi, kutikisa utamaduni wa rais aliyeko mdarakani mwenye fursa ya kipindi cha pili kutokupingwa.

Tukubali kwamba kweli mbinu hizo zilikuwako, na kwa sababu CCM ina ‘faida ya dola’ bila shaka wanajua na kuwatambua ‘watibuaji’ wa taratibu na utamaduni wao. Kwa hiyo ‘ambush’ ilikuwa ni halali kwao.

Kwa hali hiyo basi CCM imeandika historia mpya kwamba ‘ambush’ ni miongoni mwa mbinu na taratibu mpya za kushughulikiana wao kwa wao; wakati wenzao Chadema wakiingia katika historia ya uwazi katika kuendesha shughuli za chama hasa katika uchaguzi, CCM wanatufundisha kwamba ‘ambush’ ni mbinu muhimu. Na kweli imefanya kazi. Sasa swali la kujiuliza ni kwa jinsi gani ‘ambush’ inaweza kutumiwa vibaya katika nyakati tofauti kwa masuala tofauti? Yamkini baada ya kilichotokea Januari hii ndani ya vyama hivi viwili, Watanzania wamepata vionjo tofauti vya kuendesha siasa. Ni hakika haijalishi ukubwa wa chama cha siasa, kuna nyakati za kupigana shoti kubwa ya umeme ili kuvuka. Ole ni wa majeruhi, lakini pia ole huu waweza kugeuka kulingana na ubavu wa majeruhi kujipanga upya. Kweli Jabuari ya 2025 ilijaa elimu ya siasa Tanzania.